๋ชจ๋ฐ์ผ ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ mobile Ethnography
[ํ๊ตฌ ๋๊ตฌ]
๋ชจ๋ฐ์ผ ๋ฏผ์กฑ์งํ mobile Ethnography์ด๋ ๋ฌด์์ธ๊ฐ
-๋ชจ๋ฐ์ผ ๋ฏผ์กฑ์งํ(๋ชจ๋ฐ์ผ ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ)์ ์ง๋ฆฌ์ ์์น์ ๊ด๊ณ์์ด ์งํํ ์ ์๋ ๋ฏผ์กฑ์งํ์ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ๋งํ๋ค. ๋ฆฌ์์ฒ๊ฐ ์ค์ ์กฐ์ฌ์ ์ฐธ์ฌํ์ง๋ ์๋๋ค๋ ์ ์ด ์ปฌ์ฒ๋ผ ํ๋ก๋ธ์ ๊ฐ์ง๋ง ํต์ฐฐ์ ์ป๋ ๋ฐฉ๋ฒ์์ ์ฐธ์ฌ์๋ค์ด ๋ฆฌ์์ฒ์๊ฒ ์ง์นจ์ ๋ฐ๋ ๋์ ์ง์ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ์ ํํ๋๋ก ํ๋ค๋ ๊ฒ์ด ๋ค๋ฅด๋ค.
-์ ํต์ ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ์ ๋ชจ๋ฐ์ผ ๋ฆฌ์์น์ ๊ฒฐํฉํ ๊ฒ์ด๋ค.
์๋น์ค ์ฌํ๋ฆฌ๋ ์๋์ ๊ฐ์ ๊ด์ฐฐ ์ค์ฌ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ ๋ณด๋ค ์ผ๋ฐํํด, ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํ(Ethnography)๋ผ๋ ์ฉ์ด๋ก ํฌ๊ด์ ์ผ๋ก ์ ์ํ ์ ์๋ค. ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ๋ ์๋ ์ธ๋ฅํ์๋ค์ด ๋ค๋ฅธ ๋ฌธํ๋ฅผ ์ฐ๊ตฌํ ๋ ์ฌ์ฉํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ผ๋ก์ '๋ฏผ์์งํ์ ์ฐ๊ตฌ' ์ ๋๋ก ๋ฒ์ญ๋๋ค. ๋ค๋ฅธ ๋ฌธํ์ ์ง์ ๋ค์ด๊ฐ์ ํจ๊ป ์ํํ๋ฉด์ ๊ทธ๋ค์ ๊ด์ฐฐํ๊ณ ๊ธฐ๋กํ๋ ํ์ฅ ์ฐ๊ตฌ์ ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค.
์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ(Ethnography)๋?
์๋๋ ์ธ๋ฅํ์๋ค์ด ์ธ๊ฐ์ ํ๋์์์ ์ฐ๊ตฌํ๋ฉด์ ๋์์ ๋๋๊ณผ ๊ฒฝํ์ ์ง์ ์ฒดํํ๊ธฐ ์ํด ์๋ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. 1990๋ ๋ ์ค๋ฐ๋ถํฐ ์๋น์ ์กฐ์ฌ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๋์์ธ ํ์ฌ๋ค์ด ์ ๊ทน ํ์ฉํ๋ฉด์ ๋ฆฌ์์น๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ง๊ฒ ๋์๋ค. ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ ๋ฆฌ์์น์ ์ด์ ์ ์๊ฐ์ , ๊ณต๊ฐ์ , ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๋งฅ๋ฝ์์ ์กฐ์ฌํ ์ฌ์ฉ์ ํน์ ์๋น์์ ๋ง์ถฐ์ ธ ์๋ค. ํ์ง์กฐ์ฌ๋ฅผ ํตํ ์์ํ ๊ฒฝํ๊ณผ ํจ๊ป ๋ฆฌ์์น ๋์์ธ ํ์ง์ธ์ ์ถ ์์ ๋ฌป์ด์๋ ๊ฐ๊ฐ์ ์คํ ๋ฆฌ์ ๊ตฌ์ ๊ธฐ๋ก๊น์ง ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ์ ์ค์ํ ์ฐ๊ตฌ์๋ฃ๊ฐ ๋๋ค.
ex. ์นด๋ฉ๋ผ๋ฅผ ๋ฌ์ ๊ด์ฐฐํ๋ค๋ ์ง, ์ฌ์ฉ์์ ๋ํํ๋ฉฐ ์กฐ์ฌํ๋ค๋ ์ง, 'ํ์ฅ ๊ด์ฐฐ'์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๋ค! ์ฌํ ๊ตฌ์ฑ์์ ๋์ผ๋ก ์ฐธ์ฌ์ ๊ด์ฐฐ, ๋ฏผ๊ฐํจ ๊ธฐ๋ฅด๊ธฐ, ๋งฅ๋ฝ์ ์ดํด๋ผ๋ ํต์ฌ์ ์์ฑ์ ์ง๋๋ค.
-์ ํต์ ์ธ ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ๋ ๋ง์ ๋น์ฉ๊ณผ ์๊ฐ์ผ๋ก ์์๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ธฐ์ ์ด ๋ฐ์ ํ๋ฉด์ ์ค๋งํธํฐ ์ฌ์ฉ์ด ์ผ๋ฐํ๋๊ณ , ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ ํ๋ก์ ํธ๋ฅผ ๋ชจ๋ฐ์ผ ๋๋ฐ์ด์ค์์ ์ํํ ์ ์๊ฒ ๋์๋ค. ์๋น์๋ค๋ ์ค๋งํธํฐ์ผ๋ก ํผ๋๋ฐฑ์ ์ฃผ๊ณ ๋ฐ๋ ๊ฒ์ ์ต์ํด์ก๊ณ , ์ด๋ ์์ฐ์ค๋ฝ๊ฒ ์๋น์ ๊ฒฝํ์ ๋ํ ๊น์ ์ดํด์ ์ธ์ฌ์ดํธ๋ฅผ ๋ชจ์ผ๋ ๊ฒ์ ๊ฐ๋ฅํ๊ฒ ํ๋ค.
-์์ปจ๋, ๋ชจ๋ฐ์ผ ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ๋ฅผ ์งํํ ๋, ๊ฐ๊ฐ์ธ์ด ๊ด๊ณ ๋ ํน์ ํ ์ํ์ด ์๋ ์ฅ์๋ฅผ ๋ฐฉ๋ฌธํ ๋ ์ค๋ฌธ์ ์ํด ๋ก์ผ์ด์ ํธ๋ํน(geofenting)์ ์ฌ์ฉํ ์๋ ์๋ค.
์ด๋ป๊ฒ ์ฌ์ฉํ๋๊ฐ
-์ฐธ์ฌ์๋ค์๊ฒ ์ค๋งํธํฐ์ ์ ๊ณตํด ๊ทธ๋ค์ด ์๊ฐ๊ณผ ์ฅ์์ ๊ด๊ณ์์ด ์ฌ์ฉ์ ์ค์ฌ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ์์งํ๋๋ก ํ๋ ๊ฒ์ด ํ๋์ ์์ด๋ค.
-์ด๋ ์ฐธ์ฌ์ ์ค์ค๋ก ๋ฆฌ์์ฒ์ ๊ฐ์ด๋์ ๋ฐ๋ผ, ์๋น์ค ํฐ์นํฌ์ธํธ์์ ์์ฑ๊ณผ ๋ฌธ์, ์ฌ์ง๊ณผ ๋์์ ๋ฑ์ ์ด์ฉํด ๊ทธ๋ค์ ๊ฒฝํ๊ณผ ์ด์ผ๊ธฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋กํ๋ค.
์ ์ฌ์ฉํ๋๊ฐ
-์ฐธ์ฌ์๋ค์ด ์ค์ค๋ก ํฐ์นํฌ์ธํธ๋ฅผ ์ ์ํ๊ณ ๊ทธ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ธก์ ํจ์ผ๋ก์จ ์๋น์ค ์ด์ ๋ฐฉ์์ ๋ํ ์ฌ์ฉ์ ๊ด์ ์ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ค.
-์ด ๊ณผ์ ์์ ๋ง๋ค์ด์ง ์๋ฃ๋ ๋ชจ๋ ๋์งํธ ๋ฐ์ดํฐ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ดํ ๋ฐ๊ฒฌํ ๋ด์ฉ์ ๋ถ์ํ๊ณ ๋์ํํ๋ ๋ฐ ํจ์จ์ ์ด๋ค.
-์ด ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ณ ๊ฐ๋ค์ ์๊ฒฌ์ ๋์ด๋ด๋ ๊ฒ๋ฟ ์๋๋ผ, ๋ด๋ถ ์ง์๋ค์ ์ ๋ฌด ํ๋ก์ธ์ค์ ๊ฒฝํ, ์๊ฒฌ์ ๋ํ ํต์ฐฐ์ ์ํด์๋ ์ฌ์ฉํ ์ ์๋ค.
-์ดฌ์์๋ฅผ ๊ณ ์ฉํ๊ณ ํธ์ง์ ๋ง์ ๋น์ฉ์ด ๋ค๋ ์ ํต์ ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ์ ๋น๊ตํ์ ๋, ๋น์ฉ๊ณผ ์๊ฐ์ด ํจ์ฌ ์ ๊ฐ๋๊ณ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ ์ฌํ๋ค.
๋ชจ๋ฐ์ผ ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ์ ๋ช ๊ฐ์ง ๋ฐฉ์
1. Respondent Self-Ethnography
๋ชจ๋ฐ์ผ ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ๋ ์๋น์, ์ฆ Respondent ์๋ต์๋ค์ด ๊ทธ๋ค์ ๋ชจ๋ฐ์ผ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ์ด์ฉํด ํ๋์ ๊ธฐ๋กํ๋ค. ์ด ์ฒซ๋ฒ์งธ ์ผ์ด์ค์์๋, ํ๋์ด ๋ชจ๋ ์๋ต์์ ์ํด ์์ฒด์ ์ผ๋ก ๋ฆฌ์์ฒ์ ๊ด์ฌ ์์ด ๋จ์ ๋ ์ฑ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ค. ํ๋์ ๋ชจ๋ฐ์ผ ์ฑ์ ํตํด ์ ๋ฌ๋๊ณ ์๋ต์๋ค์ ์ฐ๊ตฌ ์กฐ์ฌ์ ๋ค๋ฅธ ํ๋ ์๊ตฌ์ฌํญ๋ค์ ๋ํด์ ๊ทธ๋ค ์ค์ค๋ก ์ฐธ์ฌํ๋ค.
์ฌ๋ก๋ฅผ ํตํด ์ดํด๋ฅผ ๋ํด๋ณด์.
ex. ์ฃผ์ผ๋ฆฌ
ํ๋ ์๊ตฌ์ฌํญ์ผ๋ก ์๋ต์์๊ฒ ์ฃผ์ผ๋ฆฌ๋ฅผ ์ฐฉ์ฉํ ๋๋ง๋ค ์ ํผ๋ฅผ ๋จ๊ธฐ๋๋ก ํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ๊ทธ ๊ฒ์ ์ ํํ๋์ง, ๊ทธ ์ฅฌ์ผ๋ฆฌ๊ฐ ๊ทธ๋ค์๊ฒ ์ด๋ค ์๋ฏธ์ธ์ง, ์ผ๋ง๋์ ๊ทธ๊ฒ์ ๊ฐ์ ธ์๋์ง, ๊ทธ๋ค์ ๊ธฐ๋ถ์ ์ด๋ค ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ง๋ฅผ ๋ฌ์ฌํ๊ฒ๋ ํ๋ค. /
ํน์ ์๋ต์์๊ฒ ํน์ ํ ์ฃผ์ผ๋ฆฌ ์ต์ ๋ฐฉ๋ฌธํ๊ณ ๋งค์ฅ ์์์ ์์ ์ ์ฌ์ง์ ์ฐ๋๋ก ํ๊ณ , ๊ทธ๋ค์ด ๋๋ผ๊ธฐ์ ๋งค์ฅ์ ๋ถ์๊ธฐ๊ฐ ๊ทธ๋ค์ ๊ฐ์ ๊ณผ ๊ตฌ๋งค์ ์ด๋ค ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋์ง ๋ฌ์ฌํ๋๋ก ํ๋ค.
+๋ง์ ๋ทฐํฐ/ํจ์ ๋ธ๋๋๋ค์ ๋ํ์ ์ํฌํฐ์ฆ๋ค์ ํ๋๊ณผ ๊ทธ๋ค์ด ์ํํ๋ ๋ฏธ์ ๋ค์๋ '๋ฐ์ด๋ด' ๋ชฉ์ ๋ ์์ง๋ง ์์ฌ ์ธก๋ฉด์์ ์ด๋ฌํ ๋ชจ๋ฐ์ผ ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ์ ํ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ํ์ฉํ๋ ๊ฒ์ผ ์ ์๊ฒ ๋ค๋ ์๊ฐ์ด ๋ ๋ค! ์ํฌํฐ์ฆ๋ฅผ ํด๋น ๋ธ๋๋ ํ์ฌ์ ์ด๋ํ๊ณ , ์ ํ ๋งค์ฅ์ ๋ฐฉ๋ฌธํ๊ฒ ํ์ฌ ๋ธ์ด๋ก๊ทธ๋ ๋ธ๋ก๊ทธ, SNS ํฌ์คํ ์ผ๋ก ๊ทธ๋ ์ ๊ฐ์ ๊ณผ ๊ฒฝํ์ ๊ธฐ๋กํ๊ฒ๋ ํ๋ ํฌ์คํ ์ ๋ชฉ๊ฒฉํ ์ ์ด ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
2. Respondent Environment Mobile Ethnography
๋๋ฒ์งธ ๋ชจ๋ฐ์ผ ์์ค๋ ธ๊ทธ๋ผํผ ๋ฐฉ์์, ๋ฆฌ์์ฒ๋ค์ด ์ปดํจํฐ๋ฅผ ํตํด ๊ด์ฐฐํ๋ฉด์ ์๋ต์์๊ฒ ์ฑ์ ์ด์ฉํด ๊ทธ๋ค์ด ํ๋์ ๋ํด ์ดฌ์ํ ๋น๋์ค๋ฅผ ์ ์กํ๋๋ก ํ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
์ด ์ผ์ด์ค ๊ฒฝ์ฐ ์์๋ก, ์๋ต์๊ฐ ๋น๋์ค๋ ์ฌ์ง์ ์ดฌ์ํ๋ฉฐ ๊ทธ๋ค์ ๊ตฌ๊ธ์์ ์์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ ๊ณผ์ ๋ฅผ ๋ค ์ ์๋ค. ๋์์ ์๋ต์๋ ๋ฆฌ์์ฒ์๊ฒ ๊ตฌ๊ธ์์ ์์ ๋ฌด์์ด ๋ค์๊ณ ์ ๋ค์๋์ง๋ฅผ ์ค๋ช ํ๋ค. ๋ฆฌ์์ฒ๋ ์ปดํจํฐ๋ฅผ ํตํด ์๋ต์๋ฅผ ์ง์ผ๋ณด๋ฉด์, ๋ฌผํ๊ณผ ๋ฌผํ ๊ตฌ๋งค ๊ฒฝ๋ก, ๊ทธ๋ค์ด ํด๋น ๋ฌผํ์ ์ ํํด์ ๊ตฌ๊ธ ์์์ ๋ณด๊ดํ ์ด์ ๋ฑ์ ๋ํด ์ง๋ฌธํ ์ ์๋ค.
3. Web-Enabled Observational Mobile Ethnography
์ธ๋ฒ์งธ ํ์ ์ ์๋ต์์ ์์น์ ๊ณ ์ ๋ ์ปดํจํฐ์ ์๋ ์์ด๋ ์ต๊ธ ์น์บ ์ ํ์๋ก ํ๋ค. ์น์บ ์ด ์๋ ์ปดํจํฐ๊ฐ ์๋ต์๊ฐ ์๋ ๊ณณ์ ์ค์น๋์ด ํด๋น ์ฅ์์์ ์ผ์ด๋ ์๋ต์์ ํ๋์ ๋ นํํ๋ค. Web room์ ์ด์ฉํ์ฌ, ์๋ต์์ ํ๋์ ๋ฆฌ์์ฒ์ ์ปดํจํฐ๋ก ์ ์ก๋๋ค. ๋ฆฌ์์ฒ๋ ์๋ต์์ ํ๋์ ํ์ ํ๊ณ ์ง๋ฌธํ ์ ์๋ค.
์์๋ก๋, ์ธํ์ธ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ ๊ฒ์ ๋ค ์ ์๋ค. ๊ณผ์ ๋ ๋ฆฌ์์ฒ๊ฐ ๊ณ ๊ฐ์ด ์ธํ ์ธ์ ๋ฅผ ์ธํ๋ฌผ์ ์ ์ฉํ๋ ๊ฒ์ ๋ณด๋ ์ผ์ด ๋๊ฒ ๋ค. ์ฐ๊ตฌ์ ์ฃผ์ ๋ ์ด๋ฌํ ๋น๋์ค ๋ ์ฝ๋๋ฅผ ํตํด '์ผ๋ง๋งํผ์ ์ธ์ ๊ฐ ์ฌ์ฉ๋๋์ง, ์ธ์ ํจํค์ง์ ๋ํ ์ธ์์ด ์ด๋ค์ง, ์ ํ์ ์๋๋ฐ ์์ด์์ ์ด๋ ค์, ๊ทธ๊ฒ์ด ์๋๋๋ ๋ฐ์ ์ฌ์ฉ์์ ๊ฐ์ , ์ํ์ ์ฌ์ฉํ๋ ๋ฐ ์์ด์ ์ฌ์ฉ์์ ์ฆ๊ฑฐ์๊ณผ ์ด๋ ค์ ๋ฑ์ ํ์ ํ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
โปํ๋จ ๋งํฌ ๋ด์ฉ์ ์ผ๋ถ๋ฅผ ๋ฒ์ญํ์๋ค.
https://insights.civicommrs.com/methods-of-mobile-ethnography
์ฐธ๊ณ ์๋ฃ
-์๊ทธ๋ผํฝ์ค, <์๋น์ค๋์์ธ>
-https://www.driveresearch.com/market-research-company-blog/what-is-mobile-ethnography/
https://brunch.co.kr/@eeasily/6
https://blog.almaden.co.kr/%ED%83%90%EC%83%89%EC%A0%81%EC%A1%B0%EC%82%AC